ویژگی‌های جلسه اول دادرسی و شرایط تشکیل آن
«دادرسی» در دو مفهوم اخص و اعم قابل بررسی است؛
دادرسی به معنی اخص، به معنای رسیدگی مرجع قضاوتی به دعوا یا امر مطروحه، یعنی ادعاها، ادله، استدلالات و خواستۀ خواهان با لحاظ پاسخ احتمالی خوانده برای صدور رأی قاطع می‌باشد.
دادرسی به معنی اعم، رسیدگی مرجع قضاوتی به درخواست متقاضی برای صدور رأی با لحاظ پاسخی می‌باشد که طرف مقابل عندالاقتضا مطرح می‌نماید.[1]
جلسه نیز در لغت به معنای «نشست، مجمع و انجمن» آمده است.[2] در مورد معنای اصطلاحی جلسه دادرسی نیز نوشته اند: «معنای لغوی جلسه دادرسی نشستی است که در آن به دادخواهی دادخواه رسیدگی می شود. معنای اصطلاحی عبارت مزبور بر معنای لغوی آن منطبق است.»[3]
بنابراین چنانچه قاضی (قضات) مرجع قضاوتی، با تعیین وقت و دعوت قبلی از اصحاب دعوا یا وکلای آنان، حضور یافته تا به دعوا یا امری که خواهان مطرح نموده و یا به ادعاها و ادله اصحاب دعوا رسیدگی شود، جلسه دادرسی تشکیل می گردد.
مبحث اول: جلسه دادرسی و تعیین و تشکیل آن
دادرسی با تقدیم دادخواست شروع و با صدور رأی تمام می‌شود و دادگاه مکلف می‌شود پس از انجام دادرسی به مفهوم اخص رأی مقتضی صادر نماید.
گفتار نخست: تقدیم و ارجاع دادخواست
- در حال حاضر دادخواست دهنده باید دادخواست را به نزدیک‌ترین دفتر خدمات الکترونیکی محل سکونت خود یا هر دفتر خدمات الکترونیک شهرستان خود ارائه داده و همان دفتر خدمات، بر اساس نوع دعوا دادگاه صالح را مشخص و به آن ارجاع می‌دهد و شماره رسید و ثبت را به دادخواست دهنده تسلیم می‌نماید.
- دادخواست ارسالی به دادگاه صالح، در اختیار رئیس حوزه قضائی یا معاونت قضائی جهت ارجاع به یکی از شعبات، قرار می‌گیرد و بعد از انتخاب شعبه توسط پیامک به خواهان روز و ساعت جلسه اعلام می‌گردد. البته ابلاغ وقت رسیدگی و مکان آن به هر دو طرف دعوا یا به وکلای آنان جداگانه ابلاغ قضائی می‌گردد. قابل ذکر است در دادگاه انقلاب حق ارجاع با رئیس شعبه اول دادگاه است.
- سختی مسئولیت مقام ارجاع دهنده در این است که چون در هر حوزه قضائی قضات با توانایی و تبحر متفاوت حضور دارند، قاعدتاً پرونده‌های خاص می‌بایستی در اختیار قضات متخصص قرار گیرد تا وقتشان در رسیدگی به دعاوی و امور ساده تلف نگردد. همچنین بایستی زمینۀ بی‌طرف ماندن قاضی هم فراهم گردد؛ لذا جمع این موارد آسان نخواهد بود و نیاز به بررسی دقیق مقام ارجاع دارد؛ بنابراین ارجاع پرونده به هر شعبه‌ای غیرقابل شکایت بوده و هیچ مقام دیگری حق گرفتن پرونده از یک شعبه و ارجاع به شعبه دیگر را ندارد، مگر در موارد خاص. وظیفه مقام ارجاع، رفع نقص دادخواست ناقص نیست، بلکه بعد از ارجاع هرگونه نقصی در دادخواست باشد رفع آن بر عهده مدیر دفتر شعبه مرجوع‌الیه می‌باشد.
پس از ارجاع به مدیر دفتر و تکمیل نسخ دادخواست و ضمائم آن، با ارائه گزارش مکتوب در خصوص تکمیل آن توسط مدیر دفتر، پرونده برای تعیین جلسه دادرسی یا صدور دستور شایسته در اختیار رئیس دادگاه قرار می‌گیرد و بدین ترتیب دادخواست به جریان می‌افتد.
ویژگی‌های جلسه اول دادرسی و شرایط تشکیل آن
«دادرسی» در دو مفهوم اخص و اعم قابل بررسی است؛
دادرسی به معنی اخص، به معنای رسیدگی مرجع قضاوتی به دعوا یا امر مطروحه، یعنی ادعاها، ادله، استدلالات و خواستۀ خواهان با لحاظ پاسخ احتمالی خوانده برای صدور رأی قاطع می‌باشد.
دادرسی به معنی اعم، رسیدگی مرجع قضاوتی به درخواست متقاضی برای صدور رأی با لحاظ پاسخی می‌باشد که طرف مقابل عندالاقتضا مطرح می‌نماید.[1]
جلسه نیز در لغت به معنای «نشست، مجمع و انجمن» آمده است.[2] در مورد معنای اصطلاحی جلسه دادرسی نیز نوشته اند: «معنای لغوی جلسه دادرسی نشستی است که در آن به دادخواهی دادخواه رسیدگی می شود. معنای اصطلاحی عبارت مزبور بر معنای لغوی آن منطبق است.»[3]
بنابراین چنانچه قاضی (قضات) مرجع قضاوتی، با تعیین وقت و دعوت قبلی از اصحاب دعوا یا وکلای آنان، حضور یافته تا به دعوا یا امری که خواهان مطرح نموده و یا به ادعاها و ادله اصحاب دعوا رسیدگی شود، جلسه دادرسی تشکیل می گردد.
مبحث اول: جلسه دادرسی و تعیین و تشکیل آن
دادرسی با تقدیم دادخواست شروع و با صدور رأی تمام می‌شود و دادگاه مکلف می‌شود پس از انجام دادرسی به مفهوم اخص رأی مقتضی صادر نماید.
گفتار نخست: تقدیم و ارجاع دادخواست
- در حال حاضر دادخواست دهنده باید دادخواست را به نزدیک‌ترین دفتر خدمات الکترونیکی محل سکونت خود یا هر دفتر خدمات الکترونیک شهرستان خود ارائه داده و همان دفتر خدمات، بر اساس نوع دعوا دادگاه صالح را مشخص و به آن ارجاع می‌دهد و شماره رسید و ثبت را به دادخواست دهنده تسلیم می‌نماید.
- دادخواست ارسالی به دادگاه صالح، در اختیار رئیس حوزه قضائی یا معاونت قضائی جهت ارجاع به یکی از شعبات، قرار می‌گیرد و بعد از انتخاب شعبه توسط پیامک به خواهان روز و ساعت جلسه اعلام می‌گردد. البته ابلاغ وقت رسیدگی و مکان آن به هر دو طرف دعوا یا به وکلای آنان جداگانه ابلاغ قضائی می‌گردد. قابل ذکر است در دادگاه انقلاب حق ارجاع با رئیس شعبه اول دادگاه است.
- سختی مسئولیت مقام ارجاع دهنده در این است که چون در هر حوزه قضائی قضات با توانایی و تبحر متفاوت حضور دارند، قاعدتاً پرونده‌های خاص می‌بایستی در اختیار قضات متخصص قرار گیرد تا وقتشان در رسیدگی به دعاوی و امور ساده تلف نگردد. همچنین بایستی زمینۀ بی‌طرف ماندن قاضی هم فراهم گردد؛ لذا جمع این موارد آسان نخواهد بود و نیاز به بررسی دقیق مقام ارجاع دارد؛ بنابراین ارجاع پرونده به هر شعبه‌ای غیرقابل شکایت بوده و هیچ مقام دیگری حق گرفتن پرونده از یک شعبه و ارجاع به شعبه دیگر را ندارد، مگر در موارد خاص. وظیفه مقام ارجاع، رفع نقص دادخواست ناقص نیست، بلکه بعد از ارجاع هرگونه نقصی در دادخواست باشد رفع آن بر عهده مدیر دفتر شعبه مرجوع‌الیه می‌باشد.
پس از ارجاع به مدیر دفتر و تکمیل نسخ دادخواست و ضمائم آن، با ارائه گزارش مکتوب در خصوص تکمیل آن توسط مدیر دفتر، پرونده برای تعیین جلسه دادرسی یا صدور دستور شایسته در اختیار رئیس دادگاه قرار می‌گیرد و بدین ترتیب دادخواست به جریان می‌افتد.
گفتار دوم: جلسۀ دادرسی
بند اول- مفهوم جلسه دادرسی: جلسه دادرسی به معناینشستی است که در آن به دادخواهی دادخواه رسیدگی می‌شود. وقتی قاضی با تعیین وقت و دعوت قبلی از اصحاب دعوا یا وکلای آنان، حضور یافته تا به دعوا یا امری که خواهان مطرح نموده و یا به ادله اصحاب دعوا رسیدگی کند، جلسۀ دادرسی تشکیل شده است. جلسه دادرسی ممکن است در دادگاه یا خارج از آن تشکیل شود. در نتیجه جلسۀ تحقیق محلی و معاینۀ محل نیز جلسه دادرسی شمرده می‌شود.[4]
بند دوم- اقسام جلسه دادرسی: جلسه دادرسی به دو قسم منقسم می‌شود: جلسه دادرسی عادی و جلسه دادرسی خارج از نوبت.
- جلسه دادرسی عادی: همان جلسه‌ای است که با تعیین وقت قبلی و دعوت اصحاب دعوا یا وکلای آنان تشکیل می‌گردد و با توجه به دفتر اوقات برای اولین روز و ساعتی که دادگاه فرصت رسیدگی دارد تعیین می‌گردد.[5]
- جلسه دادرسی خارج از نوبت: این جلسه بدون توجه به ترتیب اوقات دادگاه تعیین می‌گردد و نزدیک‌تر از وقتی است که دفتر اوقات نشان می‌دهد. نمونه آن زمانی است که خوانده به‌واسطه کمی وقت یا دلایل دیگر نتواند اسناد خود را حاضر کند در این صورت حق دارد تأخیر جلسه را درخواست نماید که به تشخیص دادگاه وقت خارج از نوبت تعیین می‌گردد. همچنین است رسیدگی به دعاوی تصرف که خارج از نوبت رسیدگی می‌شود.[6]
همچنین اگر تشکیل جلسه دادگاه در وقت معین با مانعی روبرو شود مثل تعطیلی غیرمنتظره به دستور دادگاه باید نزدیک‌ترین وقت رسیدگی ممکن که حداکثر ظرف دو ماه خواهد بود، تعیین شود.[7]
بنابراین تمامی حق و حقوق و تکالیف اصحاب دعوا که مختص جلسۀ اول تعیین شده است به جلسۀ بعدی موکول می‌گردد. جلسۀ خارج از نوبت نیز با رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی انجام می‌شود و تفاوت آن با جلسه دادرسی عادی این است که وقت آن بدون در نظر گرفتن نوبت تعیین می‌شود.[8]رسیدگی به قرارهای عدم صلاحیت در دادگاه تجدیدنظر استان و دیوان‌عالی کشور خارج از نوبت خواهد بود.[9]
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، انتشارات امیرکبیر، 1360،ج1،ص1237.
- شمس، همان، ص131.
[5]. رجوع به ماده 96 قانون آیین دادرسی مدنی.
[6]. رجوع به مواد 96 و 177 قانون آیین دادرسی مدنی.
[7]. رجوع شود به ماده 100 قانون آ.د.م.
[9]. رجوع به ماده 29 قانون آ.د.م.
نوشتن دیدگاه